چگونه خلاقیت را در کودکان‌ تقویت کنیم؟

چگونه خلاقیت را در کودکان‌ تقویت کنیم؟

بررسی مولفه‌های خلاقیت در کودکان و موانع دستیابی به آن

موضوع «خلاقیت» همواره موضوعى جالب توجه بوده است. از یک طرف همه، خلاقیت را ارزش و نوعى امتیاز می‌‏دانیم و از سوى دیگر، بعضاً مردم در زمان‌های خاص، رفتار مناسبى با افراد خلاق نداشته‌‏اند. این امر شاید به دلیل ماهیت ذاتی خلاقیت و ویژگى غیرعادى و غیرمعمولش باشد. به راستى خلاقیت چیست و خلاق کیست؟

بچه‌‏هایى که راه‌حل‌‏هاى جدید و مناسب پیدا می‌‏کنند، بچه‌‏هایى خلاق‌اند. اما باید دانست که خلاقیت، معادل هوش نیست. بسیارى از بچه‌‏هاى باهوش خلاق نیستند، اما گاهى با بچه‌‏هایى سر و کار داریم که به ظاهر بازیگوش و معمولی‌‏اند، اما اندیشه‌‏هاى خلاقى دارند. این دسته از بچه‏‌ها بر خلاف ظاهرشان، ذهن پیچیده‌‏اى دارند.

خلاقیت در کودکان سه ویژگى بارز دارد:
۱. بچه‌‏هاى خلاق آمادگى دارند که در پى راه حل‏‌هاى غیرمعمول باشند؛
۲. آنان از ابراز عقاید و مفاهیم جدید لذت می‌‏برند؛
۳. آنان از اشتباه کردن نمی‌‏ترسند.

کودکان خلاق به تمسخرى که ممکن است متعاقب اشتباه‌‏شان پیش بیاید، بی‌‏اعتنا بوده و اتفاقاً مشتاقند راه‌‏حل‌‏هایى که احتمال شکست در آنها زیاد است را بیاموزند. شاید مهم‏ترین تفاوت کودکان خلاق با سایر کودکان، در نوع تفکر آنان باشد. بچه‏‌هاى عادى و معمولى معمولاً از تفکر هم‏گرا استفاده می‌‏کنند یعنى براى حل مسئله، ذهن‏شان را معطوف یافتن پاسخ صحیح می‌‏نمایند. در عوض تفکر واگرا که اساس خلاقیت به شمار می‌‏آید نوعى فکر کردن است که وقتى یک مسئله داراى چندین پاسخ باشد به کار گرفته می‌شود.

موانع شکوفایى خلاقیت
۱. اجبار به همنوایى:
اگر فرزندان به اطلاعات و دنباله‏‌روى از روش‌‏هاى متداول و قواعد خشک و انعطاف‌‏ناپذیر مجبور و ملزم باشند، به‌طور چشمگیرى خلاقیت در آنان نقصان مى‏‌یابد. والدین مسلط و قدرت‌‏طلب، معلمان و مدیرانى که نظم و انضباط افراطى را بر بچه‌‏ها تحمیل مى‌‏کنند، به‌طور نادانسته و ناخواسته زمینه‌‏ساز زوال خلاقیت مى‏‌شوند.

۲. نکوهش:
ابراز عقیده و ابراز راه حل‌‏هاى غیرمعمول و خارق‌‏العاده، یکى از نشانه‏‌ها و مؤلفه‏‌هاى خلاقیت است. بنابراین نکوهش و تمسخر کودکان خلاق باعث خواهد شد که احساس ارزشمندى آنان کاهش یابد و حالت وسواسى به خود بگیرد. با نکوهش ابراز عقاید کودکان، آنها را مجبور خواهیم کرد که از بیان افکارشان دست برداشته و رفتار جرئت‌‏ورزانه‌‏شان را کاهش دهند.

۳. انتظار پیروزى:
انتظار پیروزى همیشگى و مدام و توقع زیادى والدین، آفت پیشرفت و ترقى کودکان خواهد بود. انتظار پیروزى از هر کوشش، اغلب باعث خواهد شد که بچه‏‌ها از شکست‏‌هایشان دلسرد شده و به دنبال راه حل‏‌هاى نو و بدیع نروند. از طرف دیگر، انتظار تشویق و پاداش زیاد نیز باعث افزایش توقع کودکان در هر بار موفقیت خواهد شد. در بلندمدت این امر دید را از شناسایى واقعیت‌‏ها تحریف کرده و قدرت خلاق ذهن بچه‌‏ها را از بین مى‏‌برد.

۴. عدم تحمل والدین:
خلاقیت به عبارتى نوعى بازى بیان عقاید و راه حل‏‌ها، همراه با تمایل به خیال‏‌پردازى، ادعا، جسارت‏‌ورزى و دستکارى در مفاهیم پذیرفته شده است. اغلب بچه‌‏هاى خلاق حالتى کودکانه دارند و کارهایشان توأم با ریخت و پاش است اما اینها تنها ظاهر قضیه است.

راههاى کمک به رشد خلاقیت:
۱. شرکت در یادگیرى خودانگیخته:
بسیارى از بچه‏‌ها تحت فشار دیگران (مدیران، معلمان، والدین) هستند. بنابراین تشویق‏‌شان براى جهت دادن به یادگیرى چندان آسان نخواهد بود. از این گذشته بسیارى از والدین با شیوه‌‏هاى یادگیرى خودانگیخته آشنایى ندارند. در برخى موارد هم می‌ترسند اگر به بچه‌‏هایشان آزادى بیشترى بدهند تا آنان به شیوه خودشان واقعیت‌‏ها را دریافت و کشف کنند، چیزهاى اشتباهى را یاد گرفته و یا کودکان آنچه را هدف آنان است نیاموزند. والدین، در حقیقت وظیفه دارند بیاموزند که چگونه می‌‏توان آموخت.

۲. قانع نباشند:
کودکان باید اجازه داشته باشند نظرات و افکارشان را تغییر دهند و تا مى‏‌توانند حدس بزنند. بگذارید ذهن و توانایى تجسم و تصور بچه‏‌هایتان وحشى باشد و به هر سو که مى‏‌خواهد برود. از این راه بچه‌‏ها مى‏‌توانند روابط دست‌‏نیافتنى و بعید را دستکارى نموده و به احتمالات ذهنى متعدد دست یابند. باید ذهن کودکان عادت کند که خیلى زود قضاوت نکرده و به اولین و راحت‌‏ترین راه حل قانع نباشند.

۳. انعطاف‌‏پذیرى:
باید به بچه‌‏ها اجازه داد تا دیدگاه‌هاى خود را عرضه کرده و از زاویه‌‏هاى مختلف به موضوع نگاه کنند، به فرزندان‌تان بیاموزید براى هر موضوع، نظرات جدیدى یافته و براى هر مسئله، راه حل‏‌هاى زیادى را در نظر بگیرند.

 

منبع: آی هوش: چگونه خلاقیت را در کودکان‌ تقویت کنیم؟