نقدی بر کتاب ماجرای انیمیشن

نقدی بر کتاب ماجرای انیمیشن به روایت بزی که پرواز کرد…

نگارنده مقاله: لیلا کفاش‌زاده

امروزه دیگر بسیاری از ایرانیان می‌دانند که نقش بز متحرک بر روی سفال شهر سوخته نشانه‌ای از اولین پویا نمایی‌های جهان به شمار می‌آید. نقش‌های ساده خطی، همانند نقش همین بز شهر سوخته برای کودکان جذابیت دارد و شبیه نقاشی‌های اولیه خودشان است. نسل‌های اولیه پویا نمایی هم از همین نقاشی‌ها ساخته می‌شد. امروزه نرم افزار‌های پیشرفته‌ای برای طراحی پویا نمایی وجود دارد که مورد استفاده و اقبال کودکان و نوجوانان واقع شده است.

سمیه صوفیان در کتاب ماجرای انیمیشن دست به ابتکار عمل جالبی زده است. به این صورت که یک بز راوی کتاب است که با خصوصیات بز، حیوانی پر تحرک و با بن مایه طنز سعی دارد اطلاعات را به دقیق‌ترین شکلی به مخاطب ارائه دهد.

کتاب با شرح معنای واژه انیمیشن و دیگر مترادف‌هایش شروع شده و با ارائه مختصات جغرافیایی زادگاهش که همان شهر سوخته باشد ادامه می‌یابد.

نگارنده در ادامه به دیگر نقوش باستانی ایرانی که نقش بز دارند نام می‌برد. نکته مهم در این‌جاست که به جز دو مورد کتاب، یکی به قلم مهین جواهریان در سال ۷۸ و دیگری به قلم بهروز غریب‌پور در سال ۷۷ کتاب تالیفی دیگری در باره انیمیشن وجود ندارد. قابل ذکر است که هر دوی این کتاب‌ها نیز مخاطب بزرگسال دارند. کودکان در این کتاب به مرور با منطقه سیستان و خواستگاه نقوش متحرک ایرانی آشنا می‌شوند. تصویر گر کتاب، حمید خلوتی نقش تکه سفالی از سیلک کاشان با قدمت ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد را که نقش رقصندگانی است دست در دست هم، تبدیل به سایه‌ای برای کودکان کرده است. پنداری خالقان این کتاب می‌کوشند تا بگویند تاریخ و فرهنگ این سرزمین، سایه‌ای است مستدام از دیر باز تا اکنون. و اکنون، همان کودکانند که آینده را خواهد ساخت. این‌کار رابطه مانوسی بین مخاطب و اشیای بی‌جان موزه‌ای برقرار می‌کند.

سمیه صوفیان با ظرافت داستان سفال‌گری را به اختراع چرخ سفال‌گری می‌کشاند و از آرزوی بزی سخن می‌گوید که دوست داشته پرواز کند. بزِ بازیگوش داستان، یک روز تصمیم می‌گیرد تا پنج ژشت گوناگون بگیرد تا بچه‌ها او را بر روی ظرف سفالی نقاشی کنند. این همان پنج حالت بز در حال پَرِش بر روی سفال شهر سوخته است.

از آن‌جایی که به علت خصوصیات اقلیمی ایران در منطقه بلوچستان و به طور کلی شرق و جنوب ایران بز و درخت خرما از یاران دیرین هم هستند، این دو، هم در تصاویر باستانی و هم در متنی باستانی در کنار هم می‌آیند. بز به عنوان نماد دامداری و درخت خرما به عنوان نماد کشاورزی در منظومه‌ای باستانی به نام درخت آسوریک مناظره‌ای دارند اندر فواید خویش که بسیار جذاب و خواندنی است. نویسنده کتاب در ادامه روایت به این منظومه نیز اشاره می‌کند، به این صورت که از زبان بز بازیگوش راوی کتاب می‌گوید: مادرِپدر بزرگ من، با یک درخت نخل بحث می‌کند. در ادامه به همین روش خلاقانه و با کمک تصویر به دیگر اشیای برجسته باستان‌شناسی در شهر سوخته اشاره می‌کند و درنهایت خواننده را به موزه ایران باستان هدایت می‌کند که جام سفالین شهر سوخته در آن‌جا قرار دارد.

سمیه صوفیان دانش آموخته رشته مرمت و احیای بنا‌های تاریخی از دانشگاه شهید باهنر کرمان است و این رمز ماجراست. کارشناسی که میراث فرهنگی را خوب می‌شناسد و به دنبال رد پاهای آن در همه لایه‌های فرهنگی می‌گردد. جستجو را می‌شناسد و می‌داند چگونه با ظرافت، لایه‌های پنهان مانده فرهنگ و تاریخ این سرزمین را کنار بزند تا بدون آسیب به آن، اثری بیافریند تا این میراث کهن را به دست آیندگان برساند. وی در ادامه به نقوش زیبای طاق بستان که شاهکار تصویر‌گری به شمار می‌آید، اشاره می‌کند و با ارائه تصاویر خطیِ (طراحی شده) نقوش سنگ برجسته طاق بستان کرمانشاه، توجه مخاطب را به زیبایی و ظرافت نقش‌ها و فکر پویای طراح و هنر‌مند دوره ساسانی جلب می‌کند. نویسنده در بخشی از کتاب می‌نویسد: «صدای پای فیل‌ها و گراز‌ها و ساز و آواز چنگ و عود از این تصویر به گوش می‌رسد.» این پویایی و زنده بودن این اثر را نشان می‌دهد و ما را با زوایای خاموش تاریخچه پویا نمایی در ایران آشنا می‌کند. حتی مخاطب بزرگسال می‌تواند به زیبایی با این اثر ارتباط برقرار کند و تامل کند که چه اندیشه‌ای در ذهن سفالگر و حجار چندین هزار ساله می‌گذشته که دست به خلق تصاویر متحرک زده است؟ ایجاد پرسش یکی از اصلی‌ترین اهداف هر پژوهش است.

در ادامه و به نرمی به دوران پس از اسلام می‌رسیم و مفهوم فانوس خیال در منابع گوناگون به مخاطب معرفی می‌گردد. یکی از نکات ارزشمند این کتاب ریشه‌شناسی واژگان است که به زبان ساده در کادر‌هایی طوسی رنگ به مخاطب معرفی شده است. تلفظ دشوار برخی واژگان با طنز ظریفی در متن و تصویر، لبخند را بر لب خواننده می‌نشاند. این روش، خواننده امروزی نوجوان را به خواندن کتاب ترغیب می‌کند. کتاب، کمیک استریپ نیست اما صفحه آرایی و تصویر‌گری نشانه‌هایی از آن را به همراه دارد که یکی از بهترین روش‌های تالیف برای مخاطب نوجوان است.

بز بازیگوش در همه جا به همراه تاریخ انیمیشن حضور دارد. گاه با ابن هیثم در حال ساخت عدسی است، زمانی دیگر در طراحی اتاق تاریک به راجر بیکن کمک می‌کند و در صفحات بعدی با لئوناردو داوینچی بر سر میز تشریح است و به دنبال اختراع ماشین پرنده!

سمیه صوفیان به همراه حمید خلوتی، تصویرگر کتاب، داستان را پیش می‌برند و اطلاعات بسیار ارزشمندی از انیمیشن را در اختیار خوانندگان می‌گذارند. از پاپیروس‌های مصری تا نگارگری و نقالی، از کمیک استریپ تا فیلیپ بوک، از والت دیزنی تا چارلی چاپلین و خلاصه هر آنچه که می‌توانسته در شکل گیری انیمیشن از دیر باز تا امروز نقش داشته باشد به خواننده کتاب ارائه می‌شود. علاقه جانبی صوفیان افزون بر مرمت بناهای تاریخی و میراث فرهنگی، فیلمسازی و فیلم نامه نویسی است و این در سطر سطر کتابش به وضوح به چشم می‌خورد.

در‌بخش‌های پایانی کتاب، به روش‌های ساخت امروزی انیمیشن اشاره می‌شود و این نکته از نگاه خواننده علاقه‌مند به حوزه فرهنگ، دور نمی‌ماند که حتی برای مبحث استاپ موشن از صحنه‌ای (لوکیشنی) از بافت سنتی و الهام گرفته شده از فیلم قصه‌های بازار، اثر عبدالله علیمراد، استفاده شده است. همچنین اشاره می‌شود به پوستر روز جهانی انیمیشن در سال ۲۰۰۷ که توسط آسیفا ( انجمن بین المللی سازندگان و دوست‌داران انیمیشن) طراحی شده و نقش بز شهر سوخته در آن به چشم می‌خورد.

خواندن این کتاب ارزشمند که در عین داشتن پشتوانه پژوهشی، به زبان ساده و با تصاویری جذاب، برای مخاطب نوجوان تدوین شده، به همه دوستداران انیمیشن و حتی تاریخ و فرهنگ ایران زمین، توصیه می‌شود.

این کتاب توسط انشارات هوش ناب، کتاب راه راه (‌بخش کودک و نوجوان) در سال ۱۳۹۹ در هزار نسخه، برای اولین بار و در هشتاد صفحه به چاپ رسیده است.

منبع: کتابک

این کتاب را می‌توانید از فروشگاه وب‌سایت هوش ناب تهیه کنید:

ماجرای انیمیشن به روایت بزی که پرواز کرد

هوش نابناشر کتاب‌های پرورش هوش و استعداد

روز جهانی کتاب کودک مبارک

نقدی بر کتاب ماجرای انیمیشن

روز جهانی کتاب کودک مبارک

برچسب‌ها

هوش ناب ناشر کتاب‌های پرورش هوش و استعداد