اهمیت آموزش دختران در دروس ریاضی و علوم
جهان به سرعت تغییر یابنده امروز دیگر به انسانهایی با افکار محدود و سطحی نیاز ندارد بلکه در عوض به افرادی نیازمند است که قادر باشند مسائل را در زندگی شخصی و محیط شغلی خود درک کنند، به طور باز و نامحدود فکر کنند و تجزیه و تحلیل نمایند و در آخر قادر به حل مسئله باشند. بدون شک یکی از مهمترین قدمها برای تربیت چنین افرادی، آموزش علوم و ریاضی به عنوان یکی از مهمترین پایههای تحصیلی است.
علوم و ریاضی به دانشآموزان قدرت فکر کردن، تجزیه و تحلیل، تجربه و نهایتا حل مسئله را میدهد. از این رو بسیار اهمیت دارد که آموزش در این رشتهها به طور گستردهای همهگیر شود. اما نیاز کشور به پرورش نیروی انسانی آموزشدیده و متخصص در این رشتهها، تنها از طریق آموزش پسران به دست نمیآید. نیمی از جامعه را زنان تشکیل میدهند بنابراین بسیار اهمیت دارد که آموزش علوم و ریاضی در همه مقاطع تحصیلی دختران از ابتدایی تا دانشگاه با جدیت و شدت بیشتری مورد توجه قرار گیرد.
گرچه ورود دختران به رشتههای تجربی و ریاضی در دوره دبیرستان تقریبا برابر با پسران است، اما ورود آنها به رشتههای دانشگاهی به خصوص در دروس مهندسی به میزان بسیار کمتری است و عجب اینکه حتی همین تعداد اندک نیز در زمان فارغالتحصیلی بسیار کمتر میشود و از همین فارغالتحصیلان کمتعداد خانم در این رشتهها، در بازار کار با آمار بسیار پایینتری نیز مواجهیم. این مسئله به خوبی نشان میدهد که نظام آموزشی ما نیازمند بازنگری جدی در نحوه آموزش دختران در این رشتهها است.
یکی از موانعی که دختران در ورود به رشتههای علوم و ریاضی با آن رو به رو هستند، وجود کلیشههای جنسیتی در این زمینه است. دختران حتی از سالهای دبستان به طور ناخودآگاه تحتالشعاع پیامها و کلیشههای جنسیتی هستند و تصور میکنند عملکرد بالنسبه پائین تری در دروس ریاضی و علوم نسبت به پسران دارند. بسیاری این رشتهها را مردانه تلقی میکنند و تلاش کمتری برای موفقیت در این حوزهها از خود نشان میدهند.
دختران نه تنها در خانواده بلکه از طریق جامعه نیز پیامهای بازدارنده در مورد توانایی و هوش خود در حوزه علوم و مهندسی دریافت مینمایند گویی که جامعه به طور آگاهانه یا ناآگاهانه دختران را به سمت حوزههایی که زنانه توصیف میکند، سوق میدهد و آنها را از دست و پنجه نرم کردن در حوزههایی که مردانه تلقی میشود باز میدارد.
توجه به آموزش دختران به خصوص در حوزه علوم، نیازمند عزمی جدی و همهجانبه در بسیاری از حوزههای اجتماعی و فرهنگی است اما راهکارهای کوچک ولی موثری نیز وجود دارد که میتواند سدهای مقابل موفقیت دختران را سست و متزلزل نماید:
استفاده از چهرههای زن در کتابهای درسی
گرچه زنان در کتابهای درسی به تصویر کشیده میشوند اما اکثریت قریب به اتفاق نقشهایی که زنان در آنها تصویر شدهاند نقشهای جنسیتی کلیشهای همچون مادر، مادربزرگ، خانم خانهدار، پرستار یا معلم است در حالی که در زندگی واقعی زنان در انواع نقشهای شغلی و علمی مختلف مشغول به خدمت هستند و عدم توجه به این افراد به منزله نادیده گرفتن نقش موثر زنان در توسعه و پیشرفت کشور و جهان است. تحقیقات بسیاری در این زمینه در جهان وجود دارند که توصیه مینمایند کتابهای درسی باید از چهرههای موفق زنان در عرصههای مختلف زندگی اجتماعی و شغلی استفاده نمایند و زنان را در انواع مشاغل و مناصب به تصویر بکشند تا این شکاف جنسیتی را از ذهن هم دختران و هم پسران بزدایند و برای رشد فردی و اجتماعی دختران نیز الگوهای مناسب و واقعی بازآفرینی نمایند.
وقتی کتابهای درسی مملو از تصاویر پسران و مردان در حوزه علوم، مهندسی، مشاغل سطح بالا و تخصصهای مختلف است، این پیام به طور ناخودآگاه به هر دو جنس منتقل میشود که پرداختن به این امور ماهیتاً مردانه است. در نتیجه دختران از پرداختن به علوم، ریاضی و هندسه بیمناک میشوند. در حالی که نشان دادن تصاویر دختران و زنان در فعالیتهای علمی و تحقیقی به دختران این پیام را میدهد که آنها نیز میتوانند وارد این عرصهها شده و از هوش، استعداد و توانایی ذهنی خود برای رشد و توسعه خود و جامعه بهره گیرند.
آشنایی با زنان موفق و برجسته
شاید تا تغییر سمت و سوی کتابهای درسی فاصله زیادی داشته باشیم اما اگر شما به عنوان معلم یا والدین در این اندیشه هستید که دختران را تشویق به مطالعه علوم و ریاضی نمایید، میتوانید خارج از برنامه درسی معمول مدارس، دختران و حتی پسران را تشویق کنید که در مورد چهرههای موفق زنان در عرصههای مختلف علوم و فنون تحقیق نمایند و این افراد را در قالب کنفرانس یا پوستر یا هر روش دیگری به سایر دوستانشان نیز معرفی کنند. آشنا شدن با چهرههای موفق و برجسته زنان نه تنها برای دختران بسیار انگیزهبخش است بلکه به پسران نیز کمک میکند کلیشههای جنسیتی را در ذهن خود بشکنند و توانایی زنان را دستکم نگیرند.
انجام پروژههای علمی و تحقیقی
درگیر شدن دختران در انجام پروژههای علمی و تحقیقاتی نقش بسیار موثری در علاقمندی آنها به علوم و محاسبات دارد. وقتی دختران به طور عملی با زمینههای ریاضی و علوم تجربی کار میکنند، مهارتهای خود را در درک و حل مسئله افزایش میدهند و فرصت مییابند تا مباحث تئوریک را در میدان عمل تجربه کنند و برای حل مسائل واقعی از دانش و مهارت خود استفاده نمایند.
پیوند زدن حرفه و فن به علوم و ریاضی
یکی از مهمترین دروسی که نقشهای جنسیتی را در آموزش و پرورش، نهادینه میسازد دروس حرفه و فن هستند اگر به فهرست این دروس در مدارس دخترانه و پسرانه نگاهی بیفکنیم به سرعت متوجه میشویم که این دروس در مدارس دخترانه و پسرانه حول و حوش نقشهای کلیشهای جنسیتی دور میزنند برای مثال برای دختران آشپزی، گلدوزی، خیاطی، ملیلهدوزی و … و برای پسران نجاری، تعمیرات و …. به وضوح روشن است که زمینههای فنی و حرفهای پسرانه بیشتر با ساخت احجام، فیزیک، محاسبه و علوم در ارتباطند در حالی که حوزههای دخترانه بیشتر حول و حوش استفاده از رنگها و ظریفکاریهای خلاق هستند. بنابراین دختران بیشتر نیاز دارند از طرف معلم خود در این زمینه هدایت شوند که طرحها و نگارههای هندسی و محاسبات ریاضی را وارد کار نموده و به تناسب اشکال و احجام در ظریف کاریهای حرفه و فن دخترانه (گلدوزی، بافتنی و ….) توجه نمایند.
منبع: آموزمگ: مجله تخصصی آموزش